Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň 2023-nji ýylyň ahyrynda
Dubaýda geçirilen Birleşen Milletler Guramasynyň Howanyň üýtgemegi baradaky
Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 28-nji maslahatynda (COP28) eden
çykyşyndaky howanyň üýtgemegi hem-de ekologik howpsuzlyk baradaky milli
garaýyşlaryň beýany BMG-niň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynyň resminamasy
hökmünde BMG-niň alty resmi dilinde neşir edildi we ýaýradyldy. Bu Beýan Baş
Assambleýanyň şu gezekki sessiýasynyň gün tertibiniň «Adamzadyň häzirki we
geljek nesilleriniň bähbidine ählumumy howany goramak» hem-de «Merkezi Aziýada
parahatçylyk, ynanyşmak we hyzmatdaşlyk zolagy» bentleri boýunça neşir edildi.
Resminamada, hususan-da, Türkmenistanyň Ählumumy metan borçnamasyna
goşulýandygy we Birleşen Milletler Guramasynyň Daşky gurşaw boýunça
maksatnamasy (ÝUNEP) bilen bilelikde, Türkmenistanda BMG-niň Merkezi Aziýada
howanyň üýtgemegi bilen bagly tehnologiýalaryň sebit merkeziniň açylmagy üçin
kanuny esasyň döredilendigi barada aýdylýar. Şunuň bilen baglylykda, hormatly
Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky
Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 28-nji maslahatyndaky çykyşynda
Türkmenistanyň şu maslahata gatnaşmagyna özüniň howanyň üýtgemegi meselesi
boýunça halkara strategiýasyny ilerletmekde tapgyrlaýyn waka hökmünde
garaýandygyny belledi. BMG-niň durnukly ösüş boýunça “Rio+20” maslahatyndan,
soňraky iri forumlardan we Türkmenistanyň häzirki tagallalaryndan başlap,
ýurdumyzyň öňe süren başlangyçlaryny durmuşa geçirmekde dowamatlylygy hem-de
yzygiderliligi üpjün etmek bu strategiýada kesgitleýji orny eýeleýär.
2012-nji ýylda kabul edilen Howanyň üýtgemegi baradaky Milli strategiýa
Türkmenistanyň ählumumy howa gün tertibine doly derejede goşulyşmagynyň ýolunda
başlangyç nokada öwrüldi. Ýurdumyzyň howa boýunça Pariž ylalaşygyna goşulmagy
bu ugurdaky nobatdaky ädim boldy. Şunuň bilen baglylykda, 2019-njy ýylda
Howanyň üýtgemegi baradaky Milli strategiýanyň täze redaksiýasy tassyklanyldy.
Resminama inklýuziw häsiýete eýedir hem-de ykdysadyýetiň, durmuş ulgamynyň ähli
esasy pudaklarynyň täze talaplara uýgunlaşmagy boýunça çäreleriň giň sanawyny
özünde jemleýär. Ýangyç-energetika toplumyna aýratyn üns berilýär. Bu toplumda
ugurdaş nebit gazynyň gaýtadan işlenilýän möçberini artdyrmak we tebigy gaz
iberilende, onuň ýitgisini kemeltmek arkaly zyňyndylary azaltmak boýunça uly
işler ýerine ýetirilýär diýip, hormatly Prezidentimiz aýtdy.
Jogapkärli döwlet hökmünde Türkmenistan halkara we milli derejede maksada
okgunly işi dowam etdirmegiň zerurdygyna düşünýär. Şol iş bolsa howanyň
üýtgemegine we onuň täsirlerine garşy göreşmekde mundan beýläk-de ösüşi üpjün
etmäge ýardam berer. Metanyň zyňyndylaryny azaltmak babatda halkara tagallalara
ýurdumyzyň goşandy möhüm meseleleriň biri bolup durýar.
Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky
Çarçuwaly konwensiýasynyň taraplarynyň Glazgoda geçirilen 26-njy maslahatynda
Türkmenistan Ählumumy metan borçnamasy boýunça täze başlangyjy goldamak barada
aýtdy we resminamany içgin öwrenmäge, ony durmuşa geçirmäge gatnaşmaga
gyzyklanma bildirýändigini beýan etdi. BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky
Çarçuwaly konwensiýasynyň maslahatlaryny nazara almak bilen, BMG-niň Ösüş
maksatnamasynyň işjeň goldamagynda ýurdumyz howa boýunça Pariž ylalaşygy
esasynda Türkmenistanyň Milli derejede kesgitlenen goşandyny (NDC) taýýarlady
we ony 2022-nji ýylyň maýynda tassyklady. Bu strategik resminamada 2030-njy
ýylda parnik gazlarynyň zyňyndylaryny, 2010-njy ýylyň derejesine görä, 20
göterim azaltmak göz öňünde tutulýar. Türkmenistan Ählumumy metan borçnamasyna
goşulýandygyny resmi taýdan yglan edýär. Şunuň bilen birlikde, ýurdumyz
borçnamadan gelip çykýan şertleri iş ýüzünde ýerine ýetirmäge gönükdirilen
taslamalaryň we maksatnamalaryň çäklerinde halkara guramalar, hyzmatdaş
döwletler bilen gündelik hyzmatdaşlygy dowam etdirer diýip, döwlet Baştutanymyz
nygtady.
Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzyň Merkezi Aziýada
howa meselelerini çözmek boýunça köp ýyllaryň dowamynda ilerledýän giň halkara
hyzmatdaşlygy bilen baglylykda, 2023-nji ýylyň 13-nji noýabrynda sebit
maksatnamalaryny işläp taýýarlamak üçin Türkmenistanyň Daşky gurşawy goramak
ministrligi bilen BMG-niň Daşky gurşaw boýunça maksatnamasynyň arasynda özara
düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekilendigini belledi. Şol sebit maksatnamalary
bolsa howa tehnologiýalaryny Türkmenistana we Merkezi Aziýa döwletlerine
geçirmäge gönükdirilendir. Bu resminama Türkmenistanda BMG-niň Merkezi Aziýada
howanyň üýtgemegi bilen bagly tehnologiýalaryň sebit merkezini açmak baradaky
meselä jikme-jik garamak üçin ilkinji ädim hem-de düýpli hukuk şerti hökmünde
garalýar. Şeýlelikde, 80 milliona golaý ilatly, täsin tebigy serişdelere we
biodürlülige eýe bolan, şol bir wagtyň özünde, düýpli ekologik wehimleriň
zolagynda ýerleşýän sebit üçin BMG-niň ýöriteleşdirilen merkezini döretmek
baradaky Türkmenistanyň başlangyjy bu gün aýdyň mümkinçiliklere eýe bolýar.
Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, ählumumy howa
başlangyçlarynyň çäklerinde köptaraply hyzmatdaşlygy dowam etdirmäge doly
ygrarly bolmak bilen, Türkmenistan teklip edilýän Howa we saglyk boýunça
Jarnamany makullaýar hem-de Pariž ylalaşygyny durmuşa geçirmek babatda saglygy
goraýyş meselelerinde biziň umumy tagallalarymyzy, bitewüligimizi tassyklamak
üçin bu Jarnamany goldamagy wajyp hasaplaýar.