Germaniýa amala aşyryna saparynyň çäklerinde 29-njy
sentýabrda türkmen halkynyň Milli Lideri, Halk Maslahatynyň Başlygy
Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi Aziýa döwletleriniň wekiliýetleriniň
ýolbaşçylarynyň GFR-iň Hökümetiniň Başlygy Olaf Şols bilen duşuşygyna gatnaşdy.
Şol gün ikinji ýarymynda türkmen halkynyň Milli Lideri,
Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi
Aziýa döwletleriniň wekiliýetleriniň ýolbaşçylarynyň GFR-iň Hökümetiniň Başlygy
Olaf Şols bilen duşuşygyna gatnaşmak üçin Germaniýanyň Federal Kansleriniň
edarasyna bardy.
Işewürlik günortanlyk nahary görnüşinde geçirilen çärä
Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýew, Gyrgyz
Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti
Emomali Rahmon, Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew hem
gatnaşdylar.
Germaniýanyň Federal Kansleri belent mertebeli
myhmanlary mübärekläp, şeýle derejedäki ilkinji duşuşygyň uzak möhletli geljegi
nazara almak bilen hem-de Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we GFR-iň bähbitlerine
altytaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan meselelerini ara alyp
maslahatlaşmak üçin oňaýly mümkinçilik bolup durýandygyny belledi. Şunuň bilen
baglylykda, Olaf Şols uly mümkinçilikleriň bardygyny aýdyp, öz ýurdunyň Merkezi
Aziýanyň döwletleri bilen ähli ugurlar boýunça strategik hyzmatdaşlygy
çuňlaşdyrmaga taýýardygyny tassyklady.
Şu günki duşuşygyň esasy maksady gatnaşyjy ýurtlaryň
ykdysady taýdan durnukly ösüşine we döwletara söwda-ykdysady gatnaşyklary, ilkinji
nobatda, olaryň umumy meselelerini hem-de milli aýratynlyklaryny we talaplaryny
nazara almak bilen, maýa goýum işini amala aşyrmagyň hasabyna hyzmatdaşlygy
giňeltmäge ýardam etmäge gönükdirilen çäreleri anyklaşdyrmakdan ybaratdyr.
Şunuň bilen baglylykda, Federal Kansler bilelikdäki hyzmatdaşlygyň esasy
ugurlary barada durup geçip, birnäçe anyk teklipleri beýan etdi.
Soňra Merkezi Aziýa döwletleriniň wekiliýetleriniň
Baştutanlaryna söz berildi.
Öz nobatynda, türkmen halkynyň Milli Lideri Germaniýa
gelmäge çakylyk we netijeli işlemek üçin döredilen şertler üçin Federal Kansler
Olaf Şolsa minnetdarlyk bildirdi. Nygtalyşy ýaly, şu gezekki duşuşyklaryň
geçirilmegi Merkezi Aziýa döwletleri bilen GFR-iň arasyndaky hyzmatdaşlygy
ösdürmekde ähmiýetli sepgit bolar.
Mälim bolşy ýaly, häzirki günde dünýä syýasy, ykdysady
we ynsanperwer taýdan durnuksyz ýagdaýdadyr diýip, Gahryman Arkadagymyz
Gurbanguly Berdimuhamedow sözüni dowam etdi. Howanyň üýtgemegi, azyk
howpsuzlygy we beýleki wehimler aýratyn ynjalyksyzlyk döredýär. Häzirki döwrüň
şu we beýleki meseleleriniň çözülmegi her bir döwletiň ählumumy dialoga
jogapkärçilikli çemeleşmegini hem-de işjeň gatnaşmagyny talap edýär. Şunuň
bilen baglylykda, ýokary wekilçilikli derejedäki “Merkezi Aziýa — Germaniýa”
formatynyň döredilmeginiň ähmiýeti bellenildi.
Türkmen halkynyň Milli Lideri gün tertibiniň anyk
meselelerine geçip, esasy ugurlaryň birnäçesine ünsi çekdi.
Howpsuzlyk
bilen bagly mesele ilkinjileriň hatarynda görkezildi. Bu mesele islendik
jemgyýetiň durmuşynyň esasy zerurlygy bolmak bilen, ol toplumlaýyn çemeleşmäni
talap edýär. Howpsuzlygyň bitewüligi hem-de gepleşikler arkaly deňhukukly
hyzmatdaşlyk etmek bu çemeleşmäniň ileri tutulýan ugurlarydyr. Şunda
howpsuzlygy üpjün etmekde Birleşen Milletler Guramasyna esasy orun degişli
bolmalydyr. BMG-niň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynyň plenar mejlisinde
Türkmenistanyň BMG-niň kadalarynyň we ýörelgeleriniň esasynda Ählumumy
howpsuzlyk strategiýasyny taýýarlamak baradaky teklibi hem şuňa gönükdirilendir
diýip, Gahryman Arkadagymyz aýtdy.
Halk
Maslahatynyň Başlygy sebitdäki ýagdaý barada durup geçip, Merkezi Aziýa
ýurtlarynyň arasyndaky netijeli hyzmatdaşlygyň ähmiýetini nygtady. Şular barada
Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşyklarynda kabul
edilen Bilelikdäki Beýannamalarda hem aýdylýar.
Ikinji ugur
ykdysady ösüş üçin şertleri döretmek bilen baglydyr. Şunda energiýa serişdeleri
bilen üpjün etmek, ulag özara baglanyşygyny döretmek, suw hem-de azyk
meselelerini çözmek, ylmy-tehniki ösüşi senagatyň pudaklary bilen utgaşdyrmak
we netijeli maliýe-maýa goýum mehanizmlerini döretmek has möhüm meseleler bolup
durýar.
Häzirki
günde biz energiýa serişdelerimizi, nebitgaz, himiýa we dokma senagatynyň, oba
hojalygynyň önümlerini we beýleki harytlary eksport etmek babatda ýewropaly
hyzmatdaşlar bilen anyk taslamalary durmuşa geçirmäge gyzyklanma bildirýäris.
Öz nobatymyzda, Germaniýada ýokary tehnologiýaly önümleriň importyna, maýa
goýum işine ýardam bermäge, şeýle hem senagat, ylym we hünär bilimi babatda
tehnologik we sanly çözgütleri almaga taýýardyrys diýip, türkmen halkynyň Milli
Lideri sözüni dowam etdi. Şu we beýleki wezipeleri çözmek üçin
transkontinental, üstaşyr ulag merkezi hökmünde Merkezi Aziýanyň uly
mümkinçiliklerini peýdalanmagyň zerurdygy, şeýle hem TRACECA, Hazar deňzi —
Gara deňiz geçelgesi ýaly sebitara taslamalaryň möhümdigi bellenildi.
Gahryman
Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow energiýa akymlary bilen bagly meselelere
degip geçip, Türkmenistanyň tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde dördünji orny
eýelemek bilen, ýewropaly hyzmatdaşlar bilen Hazarüsti gaz geçirijisiniň
taslamasy boýunça işleri täzeden başlamagy teklip edýändigini nygtady.
Ekologiýa
we “ýaşyl” geçiş üçünji ugur bolup durýar. Mälim bolşy ýaly, howanyň üýtgemegi
we ekologiýa taýdan arassa tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy ählumumy gün
tertibindäki meseleleriň ilkinjileriniň hatarynda durýar. Türkmenistan dünýä
jemgyýetçiliginiň bu ugurdaky tagallalaryny doly goldaýar. Ýurdumyzda zerur
kanunçylyk binýady döredilýär, az uglerodly tehnologiýalary ornaşdyrmak boýunça
degişli çäreler görülýär, Ählumumy metan borçnamasyna goşulmak boýunça işler
alnyp barylýar diýip, Gahryman Arkadagymyz belledi.
Ýurdumyzda
tebigy gazdan wodorod öndürmek boýunça taslamalaryň durmuşa geçirilmegine “ýaşyl”
ykdysadyýetiň çäklerindäki geljegi uly ugurlaryň biri hökmünde garalýar.
Häzirki wagtda bu energiýa serişdesiniň dünýädäki önümçiliginiň 70 göterimine
golaýy tebigy gaza degişlidir we munuň özi maliýe hem-de serişde çykdajylary
nukdaýnazaryndan wodorody almagyň iň netijeli usulydyr.
Ekologik
wehimler boýunça geçirilýän işler bilen baglylykda, 2020-nji ýylyň ýanwar
aýynda Berlinde kabul edilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we Germaniýanyň howanyň
üýtgemegi we howpsuzlyk ulgamynda hyzmatdaşlyk etmegi hakynda Bilelikdäki
Jarnamanyň kadalaryna ygrarly bolmagymyzda galýarys diýip, Halk Maslahatynyň
Başlygy aýtdy. Gahryman Arkadagymyz täze sebit başlangyçlaryny hasaba almak
bilen, Berlin prosesiniň çäklerinde ylalaşylan taslamalara mundan beýläk-de
goldaw bermäge taýýarlygy tassyklap, Aşgabatda Merkezi Aziýada howanyň
üýtgemegi bilen bagly tehnologiýalar boýunça sebit merkezini döretmek, şeýle
hem “Hazar ekologik başlangyjyny” işläp taýýarlamak baradaky Türkmenistanyň
tekliplerine ünsi çekdi.
Dördünji
ugur medeni-durmuş we ynsanperwer ulgamlar bilen baglanyşyklydyr. Wehimleriň
artýan, ynanyşmagyň we dialog medeniýetiniň ýetmezçilik edýän häzirki döwründe
bu ugurlar örän möhüm hasaplanýar. Birek-biregiň dilini öwrenmek, halklarymyzyň
özboluşly medeniýeti we taryhy bilen tanyşmak, adamlaryň arasyndaky
gatnaşyklara ýardam bermek, bilimleri alyşmak — bularyň hemmesi ägirt uly peýda
getirýär. Şunuň bilen baglylykda, Halk Maslahatynyň Başlygy Merkezi Aziýa
ýurtlarynyň we Germaniýanyň medeniýet hem-de arheologiýa ulgamlarynda
hyzmatdaşlygyny ösdürmek boýunça orta möhletli meýilnamany işläp taýýarlamak
mümkinçiligine seretmegi teklip edip, Türkmenistanyň bu ugurda german
guramalary, şol sanda Medeni mirasyň Prussiýa gaznasy, Gýote adyndaky institut
hem-de Berlin Täze taryh muzeýi bilen hyzmatdaşlyk etmäge taýýardygyny
tassyklady.
Sözüniň ahyrynda türkmen halkynyň Milli Lideri Federal
Kanslere mähirli kabul edendigi we şu saparyň netijeli, ýokary derejede
guralandygy üçin ýene-de bir gezek minnetdarlyk bildirdi.
Pikir alyşmalaryň çäklerinde ykdysady gatnaşyklaryň
ilerledilmegine täze itergi berjek giň gerimli, geljegi uly bilelikdäki
taslamalaryň “Merkezi Aziýa — Germaniýa” formatyndaky netijeli hyzmatdaşlygy
pugtalandyrmaga ýardam etjekdigi nygtaldy. Ähli ugurlarda, ilkinji nobatda,
söwda, üstaşyr ulag, energiýa serişdeleriniň iberilýän ugurlaryny giňeltmek,
täze kommunikasiýalary çekmek ulgamlarynda hyzmatdaşlygyň täze ugurlarynyň
kesgitlenilmegi altytaraplaýyn gatnaşyklara kuwwatly itergi berer we
döwletleriň arasyndaky hyzmatdaşlygyň binýadyny berkider.
Duşuşyk tamamlanandan soňra, onuň resmi banneriniň we
“Merkezi Aziýa — Germaniýa” formatyna gatnaşyjy ýurtlaryň Döwlet baýdaklarynyň
öňünde bilelikde surata düşmek dabarasy boldy.