28-nji
sentýabrda ýurdumyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 32 ýyllygynyň
hormatyna Halkara ahalteke atçylyk sport toplumynda baýramçylyk dabaralary
geçirildi. Bu dabaralara hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow gatnaşdy.
Her ýyl ýurdumyzda baş baýramymyzyň hormatyna geçirilýän
at çapyşyklary baýramçylyk dabaralarynyň öwüşginini has-da artdyryp, döwürleriň
arabaglanyşygyny hem-de nesilleriň dowamatlylygyny, mähriban halkymyzyň gadymy
milli däplere ygrarlylygyny alamatlandyrýar.
Täze taryhy döwürde gözelligiň we kämilligiň nusgasy
hasaplanýan ahalteke bedewleri Türkmenistanyň okgunly ösüşiniň, parahatçylygyň
we döredijiligiň ýoly bilen ynamly öňe gitmeginiň nyşanyna öwrüldi. Ýurdumyzyň
hem-de umumadamzat medeniýetiniň gymmatlygy bolup durýan ganatly bedewler
gadymy döwürlerden bäri bütin dünýäde uly meşhurlyga eýedir. Milletiň baý
taryhy ýelden ýüwrük ahalteke bedewleri bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Olar
hemişe halkymyzyň wepaly dostlary bolupdyr. Asyrlaryň dowamynda bedew
halkymyzyň aňynda hasyl bolan arzuwyň, maksada okgunlylygyň, ýeňiş gazanmaga
erk-islegiň aýdyň beýanyna öwrüldi.
Ganatly bedewleriň Watany bolan Türkmenistanda atçylyk
döwlet ähmiýetli iş hökmünde ykrar edildi. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow pudakda
amala aşyrylýan giň gerimli işlere uly üns berýär. Bu ugurdaky çäreler ylmy
esasda amala aşyrylýar. Bu asylly işde türkmen halkynyň Milli Lideri,
Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň hyzmatlary
örän uludyr.
Ahalteke
bedewleriniň wagyzçysy, olar baradaky ajaýyp kitaplaryň awtory, tejribeli we
ussat çapyksuwar Gahryman Arkadagymyzyň maksada okgunly, döredijilikli işi
arassa ganly behişdi bedewleriň tohumynyň dikeldilmegine, aýawly saklanylmagyna
hem-de ösdürilmegine, döwrebap ugurdaş düzümiň kemala gelmegine, at üstündäki
milli oýunlary, atly sportuň görnüşlerini wagyz etmäge ýardam berdi. Halkara
ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň döredilmegi esasynda daşary ýurtly
hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklaryň ösdürilmegine täze itergi berildi.
Ýurdumyzda her ýylyň aprel aýynda Türkmen bedewiniň milli baýramy giňden
bellenilýär hem-de bu täsin tohumyň iň gowy wekilleri bolan ganatly bedewleriň
halkara gözellik bäsleşigi geçirilýär. Pudagyň zähmetkeşleriniň netijeli
işlemegi üçin ähli zerur şertler üpjün edildi. Olaryň zähmetine mynasyp baha
bermek maksady bilen, hormatly atlar döredildi.
Şeýle hem
bu ugurdaky bilime, ýokary derejeli ýaş hünärmenleri taýýarlamaga, atçylyk
ylmyny mundan beýläk-de kämilleşdirmäge uly ähmiýet berilýär. Şu ýylyň 1-nji
sentýabrynda Arkadag şäherinde Aba Annaýew adyndaky Halkara atçylyk
akademiýasynyň açylmagy hem bu ugurda möhüm ädim boldy. Şol ýerde Atçylyk
ylmy-önümçilik merkezi-de guruldy.
Gadymy
döwürlerde bolşy ýaly, häzirki wagtda-da ahalteke bedewleri ählihalk
dabaralarynyň bezegi bolup durýar. Türkmenistanda hiç bir baýramçylyk şolarsyz
geçmeýär. Düýn, 27-nji sentýabrda eziz Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 32
ýyllygy mynasybetli ak mermerli paýtagtymyz Aşgabatda geçirilen dabaraly
ýörişde hem ahalteke bedewleri öz ussatlygyny, gözelligini görkezdiler.
Ýurdumyzda uly meşhurlyga eýe bolan at çapyşyklary hem ajaýyp, ýelden ýüwrük
ganatly bedewlere syn etmäge, çapyksuwarlarymyzyň ussatlygyna mynasyp baha
bermäge mümkinçilik döredýär.
...Irden
Köpetdagyň etegindäki gözel künjekde ýerleşýän Halkara ahalteke atçylyk sport
toplumynda türkmen toýuna mahsus hakyky baýramçylyk ýagdaýy emele geldi. Bu
ýere Mejlisiň Başlygy, Hökümet agzalary, harby we hukuk goraýjy edaralaryň,
ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň,
köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýolbaşçylary, hormatly ýaşulular,
ýaşlar ýygnandylar. Dabara gatnaşyjylaryň hatarynda ýurdumyzda işleýän
diplomatik wekilhanalaryň ýolbaşçylary, daşary ýurtly myhmanlar hem bar.
Hemmeler
hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowy ruhubelentlik bilen
garşylaýarlar. Ahalteke bedewlerine uly sarpa goýýan hem-de ajaýyp çapyksuwar
bolan döwlet Baştutanymyz asylly maşgala däplerini dowam etdirip, milli atçylyk
pudagyna degişli ähli meseleleri hemişe üns merkezinde saklaýar. Häzirki
döwürde bu pudak döwrebap tehnologiýalar bilen sazlaşykly utgaşyklylykda,
şöhratly milli däplerimiziň dowamatlylygynyň esasynda ösdürilýär.
Toplumyň
çäginde mähriban halkymyz üçin egsilmez döredijilik joşgunynyň çeşmesi bolup
durýan meşhur ahalteke bedewlerine bagyşlanan sergi ýaýbaňlandyryldy.
Halkymyzyň döredijilik zehini şekillendiriş we amaly-haşam sungatynyň ähli
görnüşlerinde öz aýdyň beýanyny tapýar. Häzirki döwrüň ussatlary ganatly
bedewleri wasp edýän ajaýyp eserleri döredýärler. Şol bir wagtyň özünde,
suratkeşleriň we heýkeltaraşlaryň eserleri gözellik, wepadarlyk, dostluk,
watançylyk ýaly müdimi düşünjeleri alamatlandyrýar. Atlary gymmatly şaý-sepler
bilen bezemek däbi halkymyzyň ahalteke bedewlerine uly söýgi bilen garaýandygynyň
aýdyň subutnamasydyr. Türkmen zergärleri atlaryň şaý-seplerini taýýarlamagyň
täsin sungatyna eýedir. Bu şaý-sepler bedewleriň görküne görk goşýar, olaryň
syratlylygyny görkezýär. Öňki döwürlerde şaý-sepler gorag wezipesini hem ýerine
ýetiripdir, atlary gözden-dilden gorapdyr.
Ganatly
bedewleriň keşbiniň gadymy rowaýatlarda we dessanlarda öz beýanyny tapandygy
bellärliklidir. Olar baradaky maglumatlary daşary ýurtly awtorlaryň saklanyp
galan taryhy resminamalaryndan hem tapmak bolýar. Olar ahalteke bedewlerine
haýran galyp, atlary “Nusaý bedewleri” diýip atlandyrypdyrlar, gözelligini wasp
edipdirler.
Hormatly
Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýolugruna paýtagtymyzyň hem-de ýurdumyzyň
ähli welaýatlarynyň giň gerimli sergi bölümlerini synlady. Şu gezekki sergi
mähriban halkymyzyň köptaraply zehininiň, zähmetsöýerliginiň we baý
taryhy-medeni mirasyna ygrarlydygynyň aýdyň beýanyna öwrüldi. Sergide muzeý
gymmatlyklary hem görkezildi. Bu ýerde milli göreş boýunça bäsleşikler
ýaýbaňlandyryldy. Ýaryşlarda türkmen pälwanlary özleriniň güýç-gaýratyny,
çalasynlygyny we ussatlygyny görkezdiler. Ýurdumyzyň sungat ussatlary
köpöwüşginli aýdym-sazly baýramçylyk sowgadyny taýýarladylar.
Hormatly
Prezidentimiz Halkara ahalteke atçylyk sport toplumynyň esasy münber binasyna barýar.
Soňra
baýramçylyk at çapyşyklaryna badalga berildi. Yzygiderli geçirilýän bu ýaryşlar
sportuň şu görnüşini wagyz etmek bilen çäklenmän, eýsem, ýaşlary hem oňa
çekmäge ýardam edýär.
Şu gün
ahalteke bedewleri dürli aralykdaky çapyşyklaryň 7-sinde ýyndamlygyny,
çalasynlygyny, güýç-kuwwatyny we çydamlylygyny görkezdiler. Ilkinji
pursatlardan başlap, ýaryşlar köp sanly tomaşaçylaryň ünsüni özüne çekdi.
Çapyşyk ýodalaryndaky ýokary derejedäki bäsdeşlik şeýle ýaryşlaryň has
çekeleşikli, gyzykly bolmagyny üpjün edýär.
Şunuň bilen
baglylykda, at çapyşyklarynyň diňe bir örän gyzykly bäsleşik bolman, eýsem,
seýisler, tälimçiler we çapyksuwarlar üçin özboluşly synagdygyny bellemek
gerek. Çünki ahalteke bedewleri bilen işlemek aýratyn başarnygy we ussatlygy
talap edýär. Ganatly bedewler çapyksuwar bilen hakyky dost bolan ýagdaýynda,
onuň ähli buýruklaryny birkemsiz ýerine ýetirýär. Şoňa görä-de, degişli sport
taýýarlygy bilen bir hatarda, çapyksuwar özüniň atyny söýmelidir, oňa düşünmegi
başarmalydyr. Elbetde, bedewi dogry seýislemek möhüm şert bolup durýar.
Ahalteke bedewleri özboluşly häsiýeti bilen tapawutlanyp, şol bir wagtyň
özünde, seýsine we çapyksuwaryna mähirli garaýşyny görkezýär. Milli atçylyk
mekdebiniň esasy tapawudy halkymyzyň bedewleri mähir bilen ösdürip
ýetişdirýändikleri bilen baglanyşyklydyr.
Çapyksuwaryň
we bedewiň arasynda doly özara düşünişmegiň, ynanyşmagyň gazanylmagy zehinli
seýisleriň yhlasly zähmetiniň netijesidir. Çapyksuwaryňdyr atyň hereketleriniň
sazlaşygy ýaryşlarda üstünlik gazanmagyň girewi bolup durýar. Asyrlaryň
jümmüşinden gözbaş alýan milli atçylyk mekdebiniň daşary ýurtly hünärmenlerde
uly gyzyklanma döredýändigi hem tötänden däldir.
Ilkinji
dört çapyşykda üçýaşar atlar ýaryşdylar. Ahalteke bedewleriniň ýeňil,
sazlaşykly aýak urşy olary asmanda uçup ýören ýaly görkezýär.
1400 metr
aralyga geçirilen birinji çapyşykda 1 minut 35,2 sekunda deň bolan iň gowy
netijäni Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumyna degişli
Daýanjym atly dor at görkezdi. Onuň çapyksuwary P.Orazow. Şu aralyga geçirilen
ikinji çapyşykda pellehana ilkinji bolup 1 minut 36,5 sekunt netije bilen
Türkmenistanyň Içeri işler ministrliginiň Gudratlydag atly mele aty geldi. Onuň
çapyksuwary Y.Allanazarow.
1600 metr
aralyga geçirilen üçünji çapyşykda 1 minut 53,1 sekunda deň bolan iň gowy
netijäni Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumyna degişli
Gögerçin atly dor at görkezdi. Onuň çapyksuwary O.Amangeldiýew. Şol aralyga
geçirilen dördünji çapyşykda pellehana ilkinji bolup Türkmenistanyň Içeri işler
ministrliginiň Garaýel atly gara aty geldi. Ol 1 minut 52,8 sekunt netije
görkezdi. Çapyksuwary M.Seýidow.
Galan soňky
çapyşyklarda dört we uly ýaşar atlar ýaryşdylar. 1800 metr aralyga guralan
bäşinji çapyşykda 2 minut 07,5 sekunt netije bilen Türkmenistanyň Prezidentiniň
Ahalteke atçylyk toplumyna degişli Artyk atly dor at pellehana ilkinji bolup
geldi. Çapyksuwary M.Mämmedow. 2200 metr aralyga altynjy çapyşykda
Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumynyň Bezirgen atly akýal
mele aty 2 minut 35,9 sekunt netije bilen pellehana ilkinji bolup geldi. Onuň
çapyksuwary üçünji derejeli çapyksuwar A.Agamyradow.
2200 metr
aralyga geçirilen jemleýji, ýedinji çapyşykda Türkmenistanyň Prezidentiniň Baş
baýragyny almak ugrunda çekeleşikli bäsleşik boldy. Pellehana 2 minut 37,4
sekunt netije bilen ilkinji bolup Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk
toplumyna degişli Dagbedew atly dor at geldi. Onuň çapyksuwary ussat çapyksuwar
B.Agamyradow.
Soňra
ýeňijileri sylaglamak dabarasy boldy. Bäsleşikde iň gowy netijeleri görkezenler
döwlet Baştutanymyza, Gahryman Arkadagymyza ýurdumyzda atçylyk sportuny
ösdürmek barada hemmetaraplaýyn alada edýändigi üçin tüýs ýürekden hoşallyk
bildirip, özleriniň sport ussatlygyny ýokarlandyrmak, at çapmagyň şöhratly milli
däplerini aýawly saklamak we dowam etdirmek üçin ähli tagallalary
etjekdiklerine ynandyrdylar.
Şunda,
hünärmenleriň pikirine görä, ahalteke bedewleri özleriniň aýratynlyklary bilen
diňe bir ýurdumyzda däbe öwrülen at çapyşyklarynda hem-de uzak aralyga
çapyşyklarda däl, eýsem, atçylyk sportunyň beýleki görnüşlerinde-de üstünlikli
çykyş etmäge ukyplydyr. Şolaryň biri-de konkurdyr. Atçylyk sportunyň bu
Olimpiýa görnüşi 2017-nji ýylyň sentýabr aýynda Aşgabatda geçirilen Ýapyk
binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlarynyň maksatnamasyna ilkinji
gezek girizildi we Türkmenistanda barha uly meşhurlyga eýe bolýar.
Behişdi
bedewleriň syratlylygy, owadanlygy, hereketleriniň sazlaşyklylygy we çeýeligi
olara atly sportuň nusgawy görnüşleriniň biri bolan at münmegiň ýokary mekdebi
oýnuna hem gatnaşmaga mümkinçilik berýär. Ýeri gelende aýtsak, Arkadag
şäherinde açylan Aba Annaýew adyndaky Halkara atçylyk akademiýasynda talyplaryň
at münmegiň ýokary mekdebiniň tilsimlerini, emellerini we tehnikasyny
özleşdirmekleri üçin ähli şertler döredildi. Munuň özi ahalteke bedewleriniň
ukyp-başarnyklaryny doly ýüze çykarmak, olara halkara sport giňişliginde ajaýyp
ýeňişleri gazanmak üçin giň mümkinçilikleri şertlendirýär.
Marafonlar
bilen bagly meselä gaýdyp gelip, alty ýyl mundan ozal Türkmenistanda deňi-taýy
bolmadyk çäre — Ýapyk binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlary mynasybetli
ýurdumyzyň ähli sebitleri boýunça 500 günlük atly ýörişiň guralandygyny
ýatlatmalydyrys. Ahalteke bedewleriniň uzak aralyga atly ýörişlere gatnaşmagy
bilen, dünýä atçylygynyň taryhynda şan-şöhrata eýe bolandygy hem mälimdir.
Şeýle atly ýörişler müňlerçe kilometr aralyga geçirilipdir. Meşhur atşynaslar
bu synaglarda ganatly bedewleriň durnuklylyk we çydamlylyk görkezendiklerini
belleýärler.
Dünýäde türkmen halkynyň buýsanjy we gymmatly mirasy
bolan ahalteke bedewleriniň muşdaklarynyň sany barha artýar. Bedewleriň iň
naýbaşy ugurlarynyň birine degişli bolan meşhur Akhan atly bedewiň Ginnesiň
rekordlar kitabyna girizilmegi türkmen bedewleriniň deňsiz-taýsyz
häsiýetleriniň dünýä bileleşigi tarapyndan ykrar edilýändiginiň subutnamasyna
öwrüldi. Sport giňişliginde gazanýan üstünliklerinden başga-da, biziň
bedewlerimiz we çapyksuwarlarymyz dünýäniň dürli döwletlerinde geçirilen iri
gözden geçirilişlerde, sirk festiwallarynda ajaýyp ýeňişleri gazanýarlar.
“Galkynyş” milli at üstündäki oýunlar topary Türkmenistanyň çäginden daşarda-da
uly meşhurlyga eýe boldy. Zehinli çapyksuwarlary we atşynaslary özünde jemleýän
bu topar halkara bäsleşikleriň ençemesine gatnaşyp, abraýly baýraklara mynasyp
boldy. “Galkynyş” toparynyň at çapmak babatdaky ýokary ussatlygy, onuň
agzalarynyň ýerine ýetirýän täsin akrobatik tilsimleri ýurdumyzyň hem-de daşary
ýurtlaryň tomaşaçylaryny haýran galdyrýar.
Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň 32 ýyllygyna bagyşlanyp
geçirilen baýramçylyk çapyşyklary türkmenistanlylara we ýurdumyzyň myhmanlaryna
ýatdan çykmajak täsirleri, şatlykly pursatlary peşgeş berdi. Baýramçylyk at
çapyşyklary ahalteke bedewleriniň özboluşly waspyna öwrüldi. Bedewlerimiz
mähriban halkymyzyň durmuşynda we taryhynda möhüm orun eýeläp, Berkarar
döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň aýdyň nyşany bolup durýar.